عزت نفس یک ماهیت درونی است نه حالت ساکن و قابل لمس که بتوان آن را مستقیما مشاهده و ارزیابی کرد.
در اختیار داشتن بعضی از الگوهای قابل مشاهده در زمینه‌ی حسن عزت‌نفس، انگیزه شما را برای رسیدن به هدفتان تقویت حواهد کرد. حال این سوال پیش می‌آید که چگونه می‌توان فردی را با حسن عزت‌‌نفس قوی تشخیص داد؟ بعضی خصوصیات ظاهری و رفتاری آن‌ها عبارت است از:
1) حتی در زمان‌های چالش‌های سخت در ظاهر راحت و کنترل‌شده عمل می‌کنند.
2) همیشه با آراستگی در دید عموم قرار می‌گیرند و نشاط و سلامت خود را نشان می‌دهند.
3) از لحاظ فکری و جسمی پرانرژی هستند و هدف مشخصی دارند.
4) ظاهر و باطن یکسانی دارند.
5) مثبت و خوش‌بین هستند.
6) مستقلا و خودمختار عمل می‌کند و در قبال کارهای خود مسئولانه عمل می‌کنند.
7) صمیمی و قابل اعتماد هستند و از خوشبختی دیگران ناراحت نمی‌شوند.
8) از حق خود دفاع می‌کنند در عین حال حق دیگران را ضایع نمی‌کنند.
9) به خود می‌اندیشند و در کنار موفقیت‌ها، معایب خود را دیده و در رفع آن می‌کوشند.
بنظر می‌رسد به محض اینکه ما خود را بعنوان یک فرد احساس کردیم دانه‌های عزت‌نفس در ما جوانه می‌زند. گاهی عزت نفس ما قوی و گاهی ضعیف می‌شود و البته در این زمینه دوران کودکی ما نیز بسیار حائز اهمیت می‌باشد زیرا عادت‌‌های اصلی ما در آن زمان شکل می‌گیرد.

چند نمونه از عواملی که عزت‌نفس کودکان را کاهش می‌دهد عبارت است از:
1) بی‌توجهی به آن‌ها و احساساتشان
2) مورد تمسخر و تحقیر قرار گرفتن
3)‌برطرف نشدن نیازهای اساسی آنها
4)‌مقایسه کردن آن‌ها با دیگران
5) حمایت بیش از حد
6) تنبیه بیش از حد و ...

بررسی‌ها نشان داده‌اند کودکانی که در معرض چنین ضربه‌هایی قرار می‌گیرند در دوران بزرگسالی از دو مسئله به‌شدت رنج می‌برند:

1) حالت شخصیت قربانی: هیچ قدرتی برای دفاع از خود ندارد و خوشبختی‌های خود را ناپایدار می‌پندارند و هیچ انگیزه‌ای برای رسیدن به خواسته‌هایشان نخواهند داشت
2) نقص در مهارت‌های اجتماعی و شخصیتی: قادر به حفظ روابط خود نیستند و اعتمادبه‌نفس ندارند و حتی در برابر تحسین دیگران دستپاچه می‌شوند
اما در زندگی روزمره کنونی حتی اگر دوران کودکی لذت‌بخشی داشته باشیم ممکن است عزت‌نفسمان آسیب ببیند و بعضی از مواردی که به عزت‌نفس در بزرگسالی اسیب می‌رساند عبارت‌اند از: مورد بی‌توجهی و عدم پذیرش قرار گرفتن، مورد قضاوت غیرمنصفانه قرار گرفتن، فریب خوردن بخصوص از طرف فردی معتمد و …
و البته نباید تسلسلی که به محض دریافت یکی از این ضربه‌ها در ما آغاز می‌شود را فراموش کنیم. آسیب این ضربه‌ها بر افراد مختلف، متفاوت است و بستگی به عواملی از جمله: شدت ضربه و میزان قدرت و وضعیت اجتماعی، سلامتی جسمانی ما، کیفیت مهارت‌های خود حفاظتی که ما را قادر می‌سازد به مقابله بپردازیم و توانایی ما برای مقاومت، دارد.
بنابراین امری ضروری است بدانیم در دفاع از عزت‌نفس خود، چگونه باید از روش‌های موثر هدف‌دار و حتی جسورانه استفاده کنیم.